Vogelenzang

Van de bossen op safari

De wandeling gaat dwars door de Amsterdamse Waterleidingenduinen. De naam van het gebied zegt het al, hier wordt water gewonnen voor Amsterdam. Nu denk je vast, oh dit zal er wel saai uitzien, geen dieren te zien en er zullen wel pijpen of grote gemalen zijn. Dit is dus niet zo. Het gebied is zeer uitgestrekt en heeft wisseling in natuur. Naast de veranderingen in de natuur valt er meer te zien, zo zijn er een oranjekom, vinkenbaan, oude akkers, museumbunker en hertensafari met “wilde” herten. Hierdoor zijn er veel verschillende wandelingen mogelijk, van kort tot lange wandelingen en voor ouders met kinderen of voor oudere.

De route van de ANWB Eropuit (Water en herten in de Amsterdamse Waterleidingduinen) is 15,5 – 16 km lang en je doet er ongeveer 3,5 uur over. Het beste is om de wandeling in de lente of zomer te doen, dit omdat je door gebieden gaat waar gras of zand ligt. Tijdens de wandeling is er geen bewegwijzering voor deze route, dus houdt de wandeling open op de app van ANWB Eropuit. Zo kan je sneller zien welke kant je op moet en kan je goed zien of je op het goede pad zit. Want op sommige plekken, waar je links of rechts moet afslaan, zie je geen pad lopen. Je kan de route beide kanten belopen. Zoals al eerder vermeld valt er genoeg te zien tijdens de wandeling.

Vinkenbaan.

Bij de naam vinkenbaan denk je vast aan vogels, en dat klopt. De vinkenbaan is een rechthoekige vlakte wat vooral bij buitenplaatsen in de 17^de eeuw gebruikt werd om vogels te vangen. Er waren vroeger twee manieren om de vogels te vangen. De eerste manier was dat er een groot druipnet op het veld lag. Aan de zijkant van de vlakte stond een vinkers-huisje. Hierin kon de vinker (een vogeljager) via kijkgaatjes zien of er vogels op het net zaten. Was dit het geval, dan trok de vinker aan het vinkentouw die aan het net vast zat. En zo ving hij de vogels. De andere manier van de vogels vangen, werd gedaan door middel van lokvinken. Kleinere vinken werden gevangen, blind gemaakt zodat ze alleen nog een straaltje zonlicht konden zien of dat het donker was. Vervolgens werden ze in een muitkast met schuifdeur gedaan. Ze werden tot aan de herfst in het donker gehouden, hoe dichter bij de herfst, hoe meer het schuifdeurtje open ging. De blinde vinken dachten dan dat het voorjaar was, omdat ze steeds meer een beetje licht zagen. Hierom gingen ze steeds meer zingen en door het gezang trokken zij trekvogels aan. De vogels die werden gevangen, werden in een kooi gehouden of werden opgegeten. Gelukkig verdween deze vogeljacht vanaf 1912, dit omdat er een vogelwet werd opgericht waarin stond dat het verboden is om op deze manieren vogels te vangen.

De Oranjekom.

Als je aan komt lopen denk je: Oké leuk een grote plas. Maar dit is eigenlijk het verzamelbekken waar het water naar Amsterdam werd gepompt. Dit gebeurde al in 1853, maar de geschiedenis van het water van Amsterdam gaat veel verder terug. In de middeleeuwen waren er al ernstige drinkwaterproblemen, dit kwam door watervervuiling en watertekort. In 1480 werd er al geen grachtwater meer gebruikt om bier te brouwen. De bierbrouwers lieten schuiten met water aanvoeren vanuit verschillende plekken, denk aan: Gein, Vecht en Haarlemmermeer. Door deze waterwinning ontstond er een nieuw product; gezond drinkwater. De stad bleef maar groeien door de jaren en hierdoor bleven de waterproblemen. Om de problemen op te lossen, werden vele oplossingen bedacht zoals het aanleggen van drinkwaterbekkens, putten en een kanaal richting de Vecht en Het Gooi. Het is Napoleon die drinkwater als prioriteit eiste. Hij kwam in 1811 met het idee om water te verschepen van de ‘Versch Water Sociëteit’. De echte doorbraak kwam in 1845 toen ingenieur Christian Vaillant het idee kreeg om een pijpleiding aan te leggen die Amsterdam voorziet van duinwater. In 1851 kwam eindelijk de pijpleiding met behulp van rijksadvocaat en schrijver Jacob van Lennep. Hij werd zeer enthousiast, omdat hij thuis in Huis te Manpad, gelegen tussen Heemstede en Vogelenzang, heerlijk drinkwater had. Dit wilde hij al jaren met andere mensen delen, alleen wist niet hoe. Hij richt met Engelse geldschieters de Amsterdamse Duinwater Maatschappij op en zo werden de ideeën van Christiaan Vaillant en Jacob van Lennep uitgewerkt.

Het pompgebouw dat er staat stamt uit 1931 en dient nu als het bezoekerscentrum. Het centrum is helaas gesloten op maandag. De andere dagen zijn ze geopend van 10.00 tot 16.30 uur.

Museumbunker.

Op deze unieke plek zijn niet één, maar twee museumbunkers gevestigd. De bunkers liggen ongeveer zo’n 100 meter van elkaar vandaan. De bouw van de bunkers begon in juli 1940 en eindigde op 1 mei 1941. Er werd 40.000m3 zand weggehaald. Waar het zand lag werd het bunker gemaakt van beton met wanden van 80 centimeter en een dak met een dikte van 1 meter en 25 centimeter. Na de bouw werd het zand er weer op gegooid, dit zorgde voor een beschermlaag van ongeveer 12 meter. De toegangstunnels werden zo gemaakt dat ze haaks op elkaar stonden. Dit werd expres gedaan, want mocht er een bominslag komen, dan werd de drukgolf hiervan opgevangen.

Tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog werden hier schilderijen en andere kunstwerken bewaard. De kunst was afkomstig van musea uit Noord- en Zuid-Holland, zoals: Frans Halsmuseum, Prentenkabinet en het Teylers museum. Maar ook van musea uit Dordrecht, Leeuwarden en Gouda. Onder de particulieren kunststukken zaten bezittingen van Koningin Wilhelmina. Aan het einde van 1941 kreeg de Nederlandse Staat van de Duitsers de opdracht om de bunkers te ontruimen. De Duitsers waren namelijk de Atlantikwall aan het aanleggen. Dit was een meer dan 5000 kilometer lange verdedigingslinie die er voor moest zorgen dat de geallieerde geen invasie zouden kunnen doen. Een deel van de kunst werd in 1942 verplaatst naar Sint Pietersberg. Enkel was het hier te klein en werd er in samenwerking met de Duitsers een nieuwe kunstbunker gebouwd in de staatsbossen bij Paasloo.

Hertensafari.

Mocht je nog geen herten bij het museumbunker gezien hebben, dan gaat dat hier zeker wel gebeuren. Je loopt de open vlakte in en je waant je gelijk in Zuid-Afrika, de herten zijn de antilopen 😉. Houd hier goed de wegbeschrijving van de app bij de hand. Want soms is niet duidelijk waar een pad loopt. Mocht je een hert zien, schrik niet want zij schrikken wel van jou. Mochten ze jou nog niet gezien hebben, laat ze dan lekker rustig hun ding doen. Wil je graag een hele goede foto maken van het dier, ga dan rustig en stilletjes naar ze toe. Maar houd wel geruime afstand, dit is hun leefomgeving en wij zijn er enkel op visite. Dus voer ze ook niet en laat geen rommel achter!

De herten die hier leven zijn damherten, zij zijn ooit ontsnapt uit een hertenpark. Waar het begon met een acceptabel aantal ontsnapte herten, zijn ze nu inmiddels flink voortgeplant. Dit is leuk voor de wandelaar, want die kan lekker veel herten spotten. Maar helaas niet voor de natuur, zij grazen zoveel en hierdoor verdwijnen er allerlei zeldzame planten. Tegenwoordig zijn de beheerders bezig het aantal herten geleidelijk terug te brengen.

Leuk weetjes over het damhert:

Ze zijn te herkennen aan hun licht- tot donkerbruin gekleurde vacht met witte vlekken. En hebben een zwarte streep op de rug die loop naar de witte staart
Een mannetje heet hert en heeft een gewei
Een hert kan wel 100 kilo worden en behaald zijn topgewicht vlak voor het brons seizoen ( in oktober
Na de bronst leven herten in een mannelijke roedel
Van hun eerste tot vijfde levensjaar blijven jonge herten bij elkaar
Een hert verliest zijn gewei vanaf april, en groeit vanaf juni weer aan
Een hert schuurt zijn gewei langs bast van een boom om het gewei stevig te maken
Elk jaar wordt het gewei een stukje groter, met een “takje”
Een vrouwtje heet hinde en heeft geen gewei
De hinde kan tot 50 kilo wegen
In het vroege najaar zoekt de hinde naar een partner
De hinde leeft in een vrouwelijke roedel na de bevruchting en zonderen zich af als zij moeten werpen (bevallen)
Een hinde bevalt na 32 weken van één of twee kalfjes
Een damhert eet ongeveer 1,5 kilo per dag, voornamelijk struiken, boombladeren, eikels, kruidachtige planten, paddenstoelen en kastanjes, maar ook boombast

Zij starten met eten gelijk bij zonsopgang en net voor zonsondergang. De rest van de dag bestaat vooral uit herkauwen, rusten en slapen

Waterwinning.

Als je langs de waterwinning loopt, zie je zulk helder water. Iets wat je niet vaak in Nederland ziet, het doet je bijna denken dat het bergwater is. Maar dit water moet wel zo helder zijn, want een groot gedeelte hiervan, zo’n 66% is Amsterdams leidingwater. Zoals al eerder verteld begon het winnen van duinwater in 1853. In december van dat jaar werd bij de Haarlemmerpoort het eerste duinwater verkocht voor 1 cent per emmer. De infiltratiekanalen waar je langs loopt werden pas in 1957 gegraven.

Hoe werkt het zuiveren van water?

Stap 1.

Het begint bij een grote verdeelvijver, deze bevindt zich aan de rand van de Amsterdamse Waterleidingduinen. Het water wat in de verdeelvijver komt is afkomstig uit het Lekkanaal bij Nieuwegein.

Stap 2.

Het water wordt dan via toevoerkanalen naar vijf infiltratiegebieden getransporteerd. Onder de toevoerkanalen valt ook de betonsloot. Hier bevindt zich een cascade, dit is een waterval wat er voor zorgt dat er zuurstof in het water komt. In de toevoerkanalen zitten stuwen, deze verdelen het water over 40 infiltratiegeulen en is in totaal zo’n 25 kilometer.

Stap 3.

Het water is aangekomen in de infiltratiegeulen en zakt dan langzaam de zandbodem in. Dit zorgt ervoor dat het water op een natuurlijke manier word gezuiverd. Nu denk je vast huh hoe dan? In de grond zitten veel bacteriën die veel vuil eten. Het water blijft een gelangere tijd in de duinen en mengt zich hier dan met natuurlijk duinwater. Het water verplaatst zichzelf naar het laagste punt in de duin op basis van zwaartekracht.

Stap 4.

Na ongeveer twee maanden komt een groot deel van het water uit de infiltratiekanalen weer om hoog in de lager gelegen win- en voorraadkanalen. Het andere deel van het water wordt door middel van drains omhoog gehaald.

Stap 5.

Uiteindelijk komt al het water in de Oranjekom (de verzamelvijver) terecht. Dit gedeelte is het laagstgelegen van de duin. In het pompgebouw bevinden zich vier grote pompen en die zuigen het water op uit de Oranjekom. Vervolgens wordt het water door de kracht van de pomp getransporteerd naar de zuiveringsinstallatie Leiduin.

Stap 6.

Als het water aankomt in de zuiveringsinstallatie wordt het verder gezuiverd. Dit gebeurd door snelle zandinfiltratie, ozonisatie, ontharding, koolfiltratie en langzame zandfiltratie. Aan het eind is het water helemaal zuiver en wordt het getransporteerd als leidingwater.

Oude akkers.

Dit gebied Het Panneland, is vernoemd naar de duinpannen. Je hebt de Voorste en het Achterste Panneland. Tussen deze twee duinpannen loopt de Pannelanderweg, deze maakte vroeger deel uit van de verbindingsweg van Zandvoort en Vogelenzang. Aan deze weg heeft vroeger een duinboerderij gestaan. Dit was de boerderij van familie Hulsbosch, zij woonde hier van 1855 tot 1948. Je kan nog een klein stukje geschiedenis zien van deze boerderij. Want in één van de lindebomen, die aan de zuidzijde staan van de weg, vlak voordat de weg klimt naar het Nieuwkanaal, zit een ijzeren ring. Met deze ring werden vroeger de paarden vastgebonden. Andrianus Hulsbosch, de eerste bewoner, verbouwde de grond hier tot akkertjes. Dit deed hij door de bovenlaag af te graven en wallen om de akkers te maken. Waarom hij dit deed? Om dichter bij grondwater te komen, omdat duingrond niet heel voedzaam is, hier groeit dus niet veel of goed. De zoon van Andrianus, Piet, nam het bedrijf over in 1903. Uiteindelijk groeide het voller met struiken en bomen. Dit zorgde voor bescherming van stuivend zand en vee. In 1938 nam de kleinzoon van Adrianus, zoon van Piet, Jan het boerenbedrijf over tot 1948 toen de boerderij werd afgebroken.

Ben je al van gedachte veranderd, dat dit geen saai gebied is? Het gebied heeft zoveel geschiedenis en verhalen, dat je dat haast zou vergeten als je daar loopt.

Navigatie | Vogelenzangseduinweg 2, 2114 AS Vogelenzang

GPS | 52.331429, 4.564804

Link | https://www.anwb.nl/wandelen/routes/water-en-herten-in-de-amsterdamse-waterleidingduinen

Parkeren | Een dagkaart

Toegang | Kaartje kan gekocht worden bij de automaat voordat je het gebied in loopt

(stukje verder dan de parkeerplaats).

Horeca | Ja bij de ingang / uitgang

Bankjes | Bij de waterwinning en hertensafari zijn bijna geen bankjes te vinden.

In de andere gebieden wel, hier lopen ook meer wandelingen.

Toilet | Enkel bij de horeca bij de in- en uitgang.

Prullenbakken | Bij de waterwinning en hertensafari bijna niet aanwezig.

In de andere gebieden wel.